Брестский областной исполнительный комитет

Брестский областной исполнительный комитет
Карта сайта
Прямые телефонные линии
Прямые телефонные линии
Электронные обращения
Электронные обращения
Одно окно
Одно окно
Очередь на жилье
Очередь на жилье
Вопросы и ответы
Вопросы и ответы

Сям'я Пуслоўскiх

02.11.2017 11:11

Пуслоўскія

Косава, якое перайшло ва ўладанне сям'і Пуслоўскіх, стала толькі адным з многіх набыткаў Войцэха Яна Пуслоўскага (1762–1833) – паспяховага прадпрымальніка і фінансіста, прадстаўніка дваранскага герба «Шэліга».

У лепшыя часы гаспадарчая імперыя Пуслоўскага, які займаў таксама ганаровы пост маршалка шляхты Слонімскага павета, аб'ядноўвала дзясяткі тысяч гектараў пахатнай зямлі, лугоў і лясоў. Ва ўладаннях пражывала каля 40 тысяч сялян. Войцэх Пуслоўскі актыўна развіваў мясцовую прамысловасць. Ён валодаў цагельняй і папяровай фабрыкай пад Вільняй, вытворчасцю паперы ў Альбярціне, суконнай фабрыкай у Хомску (дзе працавала першая на Беларусі паравая машына), дывановай фабрыкай у Косаве, складамі лесу, шкіпінаравым заводам у Міхаліне, не кажучы ўжо пра вінакурню, смалярню, млын, бровар і г.д. Мільянер будаваў дарогі і дамы, меў на ўтрыманні «танна» коней пры паштовых станцыях, славіўся як фундатар цэркваў і касцёлаў. Войцэх Пуслоўскі меў шырокія сувязі ў Пецярбургу, Вільні і Варшаве, яго прымаў сам імператар Аляксандр I (якога пазней Войцэх частаваў абедам у сваёй «воласці»).

У асяроддзе яго сяброў і добрых знаёмых ўваходзілі многія вядомыя людзі таго часу. Сярод іх, напрыклад, вядомы паэт Юльян Нямцэвіч, які не раз гасцяваў у Пуслоўскага і высока цаніў яго дзелавітасць.

У магнацкай пары было пяцёра сыноў і дзве дачкі. Малодшы сын Вандалін Пуслоўскі, па ініцыятыве якога праз некаторы час быў пабудаваны Палац у Косаве, нарадзіўся ў 1814 годзе ў Песках. Ён атрымаў у спадчыну ад бацькі не толькі частку маёмасці, але і прадпрымальніцкі талент. Па традыцыі, якая існавала на той час у дваранстве, у дваццацігадовым узросце ён паступіў на вайсковую службу. У траўні 1835 года атрымаў чын падпаручніка Корпуса інжынераў шляхоў зносін, а ў лістападзе таго ж года звольніўся ў запас па прычыне "хатніх інтарэсаў», г.з. вярнуўся да гаспадарчых спраў.

З юнацтва Вандалін праяўляў сябе як надзвычайна рознабаковая асоба. Ён захапляўся археалогіяй, фатаграфіяй, нумізматыкай, архітэктурай і выяўленчым мастацтвам. З цягам часу стаў адным з найбуйнейшых калекцыянераў, асаблівая ўвага надавалася жывапісу і рэдкім кнігам.

З юнацтва Вандалін праяўляў сябе як надзвычайна рознабаковая асоба. Ён захапляўся археалогіяй, фатаграфіяй, нумізматыкай, архітэктурай і выяўленчым мастацтвам. З цягам часу стаў адным з найбуйнейшых калекцыянераў, асаблівая ўвага надавалася жывапісу і рэдкім кнігам.

Дзякуючы завяшчанню бацькі Вандалін атрымаў правы на косаўскія землі, уключна фальварак Мерачоўшчына – малую радзіму Тадэвуша Касцюшкі. Ідэя захаваць сядзібу Касцюшкаў у творчых задумах маладога шляхціца спалучалася з рамантычнай марай узвядзення замка, які стаў бы пераемнікам іх радавога палаца ў Песках і пераўзыходзіў апошні па архітэктуры і інжынерыі.

У 30-х гадах XIX стагоддзя яго задумы сталі здзяйсняцца. Праект Вандаліна Пуслоўскага па сваіх маштабах не меў роўнага, і раней ніхто ў сям'і падобнага да яго не рэалізоўваў. У 1838 годзе ў абраным месцы на ўзгорку быў закладзены Палац у неагатычным стылі з модным на той час англійскім паркам. Драўляны домік Касцюшкі пры гэтым арганічна дапасоўваў зялёнае ўбранне галоўнага аб'екта, вакол яго ладзіліся клумбы, засыпаліся дарожкі і г.д.

Пасля завяршэння будоўлі небывала велічны палац-замак узвышаўся над наваколлем і упрыгожваў наваколле Мерачоўшчыны і ўвесь Косаўскі край. Яго запамінальная архітэктура, раскоша і хараство інтэр'ераў захаплялі нават арыстакратаў з Варшавы і Санкт-Пецярбурга, якія шмат пабачылі на сваім вяку. Гэта быў сапраўдны трыумф, прыжыццёвы помнік і ўзнагарода Вандаліну Пуслоўскаму, які змог здзейсніць сваю мару.

Пасля завяршэння будоўлі небывала велічны палац-замак узвышаўся над наваколлем і упрыгожваў наваколле Мерачоўшчыны і ўвесь Косаўскі край. Яго запамінальная архітэктура, раскоша і хараство інтэр'ераў захаплялі нават арыстакратаў з Варшавы і Санкт-Пецярбурга, якія шмат пабачылі на сваім вяку. Гэта быў сапраўдны трыумф, прыжыццёвы помнік і ўзнагарода Вандаліну Пуслоўскаму, які змог здзейсніць сваю мару.

На працягу стагоддзяў радавым маёнткам Пуслоўскіх з'яўляліся Пескі – цяпер гэта вёска Старыя Пескі ў Бярозаўскім раёне. У канцы XVIII – пачатку XIX стст. тут быў пабудаваны прасторны палац з маляўнічым паркам. Яго ўнутранае ўбранне і знешні выгляд выклікалі захапленне славутага літаратара і гісторыка Юльяна Нямцэвіча, сюды наведваліся госці графа Войцэха Пуслоўскага. У 1843 годзе палац быў знішчаны пажарам, да нашых дзён захавалася толькі ўязная брама.

Старэйшы брат Вандаліна Пуслоўскага – Ксаверый (1806–1874) – увайшоў у гісторыю Беларусі і Польшчы як навуковец, філантроп, падарожнік, калекцыянер і чалавек, блізкі свету мастацтва. Ён адмовіўся ад бацькоўскай спадчыны, пасля заканчэння знакамітага Collegium Nobilium, прысвяціў сябе навуцы, дадатковую адукацыю ў галіне хіміі атрымаў у Парыжы. У Варшаве стварыў адну з самых перадавых хімічных лабараторый, дарагое абсталяванне якой затым бязвыплатна перадаў земляробчаму таварыству.

Старэйшы брат Вандаліна Пуслоўскага – Ксаверый (1806–1874) – увайшоў у гісторыю Беларусі і Польшчы як навуковец, філантроп, падарожнік, калекцыянер і чалавек, блізкі свету мастацтва. Ён адмовіўся ад бацькоўскай спадчыны, пасля заканчэння знакамітага Collegium Nobilium, прысвяціў сябе навуцы, дадатковую адукацыю ў галіне хіміі атрымаў у Парыжы. У Варшаве стварыў адну з самых перадавых хімічных лабараторый, дарагое абсталяванне якой затым бязвыплатна перадаў земляробчаму таварыству.

Пасля працяглай хваробы і смерці Ксаверыя раскошны палац у Макотуве пад Варшавай перайшоў да Вандаліна Пуслоўскага.

З 1849 года Ксаверый Пуслоўскі валодаў паладыянскай вілай Крулікарня, якую выкупіў у князя Міхаіла Радзівіла, апошняга віленскага ваяводы. З цягам часу у Крулікарне ім была сабрана выдатная калекцыя твораў мастацтва.

Пасля працяглай хваробы і смерці Ксаверыя раскошны палац у Макотуве пад Варшавай перайшоў да Вандаліна Пуслоўскага.

 

Палац

Палац быў пабудаваны па праекце архітэктара Францішка Яшчолда (1808–1873), які ў свой час вучыўся ў Варшаўскім універсітэце. На тэрыторыі сучаснай Беларусі па заказах мясцовай шляхты Яшчолдам створана некалькі палацава-паркавых ансамбляў. Косаўскі – найбольш значны з іх.

Палац перажыў значную рэканструкцыю, праект якой належаў знакамітаму польскаму рэстаўратару і архітэктару Уладзіславу Марконі (1848–1915). Інтэр'еры тады ж нанава аформіў салонны мастак і дэкаратар Францішак Жмуркі (1839–1910). Ён скончыў Кракаўскую школу мастацтваў, з'яўляўся вучнем Яна Матэйкі.

Дзякуючы намаганням гэтых таленавітых людзей і, вядома, пры непасрэдным удзеле саміх уладальнікаў (Вандаліна Пуслоўскага і яго жонкі Ядзвігі Язерскай) Косаўскі палац быў ператвораны ў сапраўдную жамчужыну.

Агульная плошча ансамбля, які ўключаў тэрасны пейзажны парк з трыма штучнымі сажалкамі, складала больш за 40 гектараў. Велічны будынак Палаца з фасадам працягласцю 120 метраў размяшчаўся на пагорку. Дамінуючым архітэктурным стылем Яшчолд абраў англійскую неаготыку; дванаццаць зубчастых вежаў будынка сімвалізавалі месяцы года. Стральчатыя вокны, аркі, іншыя элементы архітэктурнага дэкору надавалі будынку рамантычны выгляд крэпасці – ён быццам сыйшоў са старонак сярэднявечнай сагі. Гэтае ўражанне яшчэ больш падмацоўвалася ўнутраным убраннем Палаца. Напрыклад, на працягу года сонца па чарзе цалкам напаўняла сваім святлом пакой за пакоем – кожны раз падобнае «сонцастаянне» доўжылася два з паловай дні. Бакавыя крылы збудавання злучаліся з выступам галоўнай часткі Палаца вузкімі галерэямі, як у класічных замках.

Першапачаткова ў Палацы налічвалася 88 залаў і пакояў. Пасля абнаўлення аб'екта з удзелам такіх майстроў, як Марконі і Жмурка, частка памяшканняў была перапланавана, іх інтэр'еры значна ўзбагаціліся. Дакладна вядома, што кожны пакой выглядаў непаўторна: ад колеру сцен да фрэсак і тонкай ляпніны. Кожная зала мела сваю назву і прызначэнне: «Бальная» – для танцаў і прыёмаў, «Чорная» – для картачнай гульні, «Ружовая» – для музіцыравання. Кожная зала была абсталявана камінамі. Старанна падбіраліся дарагія габелены, мэбля, скульптуры, кветкавыя вазоны і г.д.

Першапачаткова ў Палацы налічвалася 88 залаў і пакояў. Пасля абнаўлення аб'екта з удзелам такіх майстроў, як Марконі і Жмурка, частка памяшканняў была перапланавана, іх інтэр'еры значна ўзбагаціліся. Дакладна вядома, што кожны пакой выглядаў непаўторна: ад колеру сцен да фрэсак і тонкай ляпніны. Кожная зала мела сваю назву і прызначэнне: «Бальная» – для танцаў і прыёмаў, «Чорная» – для картачнай гульні, «Ружовая» – для музіцыравання. Кожная зала была абсталявана камінамі. Старанна падбіраліся дарагія габелены, мэбля, скульптуры, кветкавыя вазоны і г.д.

Палац быў не толькі раскошным вонкава, але і зручным: дзейнічаў паветранагравальнік, падлогі падаграваліся ад паравых катлоў. Перадавая сістэма вентыляцыі была вельмі прадуманай. Па ўсім перыметры палаца размяшчаліся велічэзныя скляпенні, у якіх размяшчаліся ўсе элементы інжынернага абсталявання, а таксама гаспадарчыя памяшканні.

Завершанасць і пышнасць архітэктурнаму ансамблю надаваў парк, у якім расло каля 150 відаў раслін, непасрэдна каля Палаца размяшчаліся таксама аранжарэі. Дарожкі і лесвіцы-спускі дазвалялі шпацыраваць, спыняючыся на спецыяльных пляцоўках, адкуль адкрываліся лепшыя краявіды. Асобнай славутасцю з'яўлялася радавая сядзіба Касцюшкаў, якая знаходзілася на ніжняй тэрасе. Уздоўж дарожак стаялі скульптуры, дзе-нідзе білі бруі фантанаў, у якіх на сонцы гарэлі маленькія вясёлкі. На астраўку пасярод аднаго з вадаёмаў знайшлося месца рамантычнай альтанцы. Тэрыторыю ўпрыгожвалі жывапісныя брамы, фамільная капліца і іншыя пабудовы.

Завершанасць і пышнасць архітэктурнаму ансамблю надаваў парк, у якім расло каля 150 відаў раслін, непасрэдна каля Палаца размяшчаліся таксама аранжарэі. Дарожкі і лесвіцы-спускі дазвалялі шпацыраваць, спыняючыся на спецыяльных пляцоўках, адкуль адкрываліся лепшыя краявіды. Асобнай славутасцю з'яўлялася радавая сядзіба Касцюшкаў, якая знаходзілася на ніжняй тэрасе. Уздоўж дарожак стаялі скульптуры, дзе-нідзе білі бруі фантанаў, у якіх на сонцы гарэлі маленькія вясёлкі. На астраўку пасярод аднаго з вадаёмаў знайшлося месца рамантычнай альтанцы. Тэрыторыю ўпрыгожвалі жывапісныя брамы, фамільная капліца і іншыя пабудовы.

Творчая спадчына Францішка Яшчолда прадстаўлена галоўным чынам у палацава-паркавай і храмавай архітэктуры Беларусі і Польшчы.

Капліца-пахавальня роду Ажэшкаў ў вёсцы Закозель – унікальная па кампазіцыі, прыгажосці і стылістычнай гармоніі пабудова. Гэта адно з найстарэйшых неагатычных збудаванняў у Беларусі. Палацава-паркавы комплекс у Патрыкозах (Польшча). Адзіны ў Мазовіі неагатычны палац, які называюць жамчужынай Падляшша. Палац у Канстанцінаве (Польшча), перабудаваны па праекце Ф. Яшчолда

Капліца-пахавальня роду Ажэшкаў ў вёсцы Закозель – унікальная па кампазіцыі, прыгажосці і стылістычнай гармоніі пабудова. Гэта адно з найстарэйшых неагатычных збудаванняў у Беларусі.

Палацава-паркавы комплекс у Патрыкозах (Польшча). Адзіны ў Мазовіі неагатычны палац, які называюць жамчужынай Падляшша.

Палац у Канстанцінаве (Польшча), перабудаваны па праекце Ф. Яшчолда

Уладзіслаў Марконі – архітэктар, кансерватар архітэктурных помнікаў і рэстаўратар. Аўтар шматлікіх будынкаў, вытрыманых у класічным стылі Помнік Адаму Міцкевічу ў Варшаве. Уладзіславу Марконі належыць архітэктурна-планіровачнае рашэнне Будынак гатэля «Брысталь» у Варшаве. Выгляд уваходу і аднаго з інтэр'ераў. Аўтарам праекта выступіў Уладзіслаў Марконі Будынак гатэля «Брысталь» у Варшаве. Выгляд уваходу і аднаго з інтэр'ераў. Аўтарам праекта выступіў Уладзіслаў Марконі

Уладзіслаў Марконі – архітэктар, кансерватар архітэктурных помнікаў і рэстаўратар. Аўтар шматлікіх будынкаў, вытрыманых у класічным стылі

Помнік Адаму Міцкевічу ў Варшаве. Уладзіславу Марконі належыць архітэктурна-планіровачнае рашэнне

Будынак гатэля «Брысталь» у Варшаве. Выгляд уваходу і аднаго з інтэр'ераў. Аўтарам праекта выступіў Уладзіслаў Марконі

Францішак Жмурка – польскі мастак, вучань Яна Матэйкі. Сярод яго карцін былі партрэты, жаночыя галовы, антычныя кампазіцыі, экзатычныя, гістарычныя, рэлігійныя і сімвалічныя сцэны Матэрыяльных сведчанняў першапачатковага выгляду Палаца не захавалася. На шчасце, яго не спасціг трагічны лёс многіх іншых пабудоў – поўнае разбурэнне. Высокія стандарты якасці работ і пісьмовае інжынернае суправаджэнне былі ўласцівы рэалізацыі праекта ўзвядзення Палаца. Дзякуючы гэтаму асноўныя апорныя канструкцыі пераадолелі націск агню, непагадзі і часу, захаваўшы будынак у такім стане, які дазваляе правядзенне карпатлівай рэканструкцыі. Матэрыяльных сведчанняў першапачатковага выгляду Палаца не захавалася. На шчасце, яго не спасціг трагічны лёс многіх іншых пабудоў – поўнае разбурэнне. Высокія стандарты якасці работ і пісьмовае інжынернае суправаджэнне былі ўласцівы рэалізацыі праекта ўзвядзення Палаца. Дзякуючы гэтаму асноўныя апорныя канструкцыі пераадолелі націск агню, непагадзі і часу, захаваўшы будынак у такім стане, які дазваляе правядзенне карпатлівай рэканструкцыі.

Францішак Жмурка – польскі мастак, вучань Яна Матэйкі. Сярод яго карцін былі партрэты, жаночыя галовы, антычныя кампазіцыі, экзатычныя, гістарычныя, рэлігійныя і сімвалічныя сцэны

Матэрыяльных сведчанняў першапачатковага выгляду Палаца не захавалася. На шчасце, яго не спасціг трагічны лёс многіх іншых пабудоў – поўнае разбурэнне. Высокія стандарты якасці работ і пісьмовае інжынернае суправаджэнне былі ўласцівы рэалізацыі праекта ўзвядзення Палаца. Дзякуючы гэтаму асноўныя апорныя канструкцыі пераадолелі націск агню, непагадзі і часу, захаваўшы будынак у такім стане, які дазваляе правядзенне карпатлівай рэканструкцыі.

Папярочны разрэз палаца, сумешчаны з сучасным фота. План 1-га паверха (рэканструкцыя).

Папярочны разрэз палаца, сумешчаны з сучасным фота.

Выгляд дае ўяўленне падземнай часткі будынка, рознавышыннай разбіўцы прасторы і інжынернай складанасці збудавання ў цэлым.

План 1-га паверха (рэканструкцыя).

Згодна з класічным правілам аб замкавай архітэктуры, фасад будынка строга сіметрычны. Аднак унутры скрыта правільнае планіровачнае рашэнне – сведчанне працяглага і ўдумлівага сінтэзу эстэтыкі і функцыянальнасці.

Закладзены яшчэ Войцэхам Пуслоўскім сад, які акружаў будучы замак, падчас завяршэння будаўніцтва цалкам пераўтварыўся і набыў рысы класічнага еўрапейскага рэкрэацыйнага месца.

Падзелены будынкам палаца на дзве часткі, парк выглядаў унікальным як з пункту гледжання планіроўкі, так і азелянення.

Ад паўночнага фасада адкрываўся цудоўны від на наваколле. З боку рукатворнага ўзгорка быў разбіты тэрасны парк з некалькімі агляднымі пляцоўкамі для любавання краявідамі. Па традыцыях эпохі парк быў упрыгожаны копіямі антычных скульптур.

Перад паўднёвым, парадным фасадам Палаца быў закладзены парк іншага тыпу – англійскага, з разнастайнымі відамі дрэў і хмызнякоў.

Мастацкі вобраз экстэр'еру Палаца дакладна вывераны з пазіцыі адпаведнасці неагатычнаму стылю. Строгія, умерана дэкараваныя формы гарманіруюць з навакольным пейзажам, а агульныя прапорцыі збудавання служаць галоўнай мэце – Палац выглядае гарманічным практычна з любога ракурсу.

Мастацкі вобраз экстэр'еру Палаца дакладна вывераны з пазіцыі адпаведнасці неагатычнаму стылю. Строгія, умерана дэкараваныя формы гарманіруюць з навакольным пейзажам, а агульныя прапорцыі збудавання служаць галоўнай мэце – Палац выглядае гарманічным практычна з любога ракурсу.

Асноўны дэкаратыўны элемент фасада – гатычныя стральчатыя аркі, на форме якіх зроблена рытмічнае дзяленне вялікіх паверхняў. Розныя варыяцыі спалучэнняў гэтых элементаў ствараюць незвычайны малюнак аконных вокладак і дазваляюць пазбегнуць манатоннасці, не парушаючы цэльнасці архітэктурнай задумы.

Палац, які належыць да еўрапейскай культурнай прасторы, несумненна ўваходзіць у скарбніцу архітэктурнай спадчыны Беларусі.

Усеагульнае захапленне рамантызмам ў Еўропе на мяжы XVIII–XIX стагоддзяў яскрава адлюстравалася ў архітэктуры. Узорамі неагатычнага стылю служылі старажытныя рыцарскія замкі, у якіх наглядна ўвасаблялася вядомае англійскае выслоўе «мой дом – мая крэпасць». Цяпер жа яны гублялі сваю былую ваяўнічасць і ператвараліся ў больш мірнае, утульнае жыллё.

Палац у Косаве – адзіны ў Беларусі прадстаўнік данага стылю рыцарскага замка. Невыпадкова за ім замацаваліся дзве раўназначныя назвы: «Палац Пуслоўскіх» – «Косаўскі замак».

Усім сваім абліччам Палац не ўладарыў над наваколлем. На працягу дзесяцігоддзяў яго вокны выпраменьвалі святло цудоўнага: у яго сценах гучала класічная музыка, інтэр'еры ўпрыгожвалі палотны вядомых жывапісцаў. Палац сустракаў персон вышэйшага грамадскага стану, літаратурных знакамітасцяў, дзеячаў навукі і мастацтва, з'яўляўся цэнтрам прыцягнення для культурнай эліты.

Адна з нешматлікіх паштовак з інтэр'ерам Белай (бальнай) залы. На пярэднім плане: камін, апраўлены вытанчанымі фрэскамі. Добра відаць багатае афармленне карнізаў і столі. У 30-х гадах XX стагоддзя яшчэ захоўваліся сляды тэраснага парку, які падступаў да Косаўскага замка з поўначы. Значны – да 35 метраў – перапад вышынь забяспечваў захапляльны від на наваколле.

Адна з нешматлікіх паштовак з інтэр'ерам Белай (бальнай) залы. На пярэднім плане: камін, апраўлены вытанчанымі фрэскамі. Добра відаць багатае афармленне карнізаў і столі.

У 30-х гадах XX стагоддзя яшчэ захоўваліся сляды тэраснага парку, які падступаў да Косаўскага замка з поўначы. Значны – да 35 метраў – перапад вышынь забяспечваў захапляльны від на наваколле.

все новости

Государственные органы и организации Беларуси